اکتشافات اصولی در حوزه معدن،منشا رشد و توسعه اقتصادی
اکتشاف مواد معدنی در ایران به‌صورت علمی از سال 1318 شروع شده و ایران باوجوداینکه حدود 1% جمعیت دنیا و تقریباً 1% مساحت جهان را دارا است حدود 7% منابع معدنی دنیا را در اختیار دارد و با داشتن نزدیک به 70 نوع ماده معدنی در بین کشورها دنیا از حیث میزان ذخایر اکتشافی معدنی، در بین 15 کشور اول دنیا قرار دارد، با همه اینها سهم معدن در تولید ناخالص داخلی زیر 1 درصد است و این نشان می‌دهد از ظرفیت‌های معدنی کشور به‌درستی استفاده نشده و اقتصاد کشور آن‌چنان‌که باید از بخش معدن بهره‌مند نشده است.
ازآنجایی‌که استفاده از این ظرفیت‌ها یکی از مهم‌ترین راه‌های بهبود و رشد اقتصادی کشور است، نقش معادن در تولید ناخالص ملی، مستلزم گسترش اکتشافات مواد معدنی است.
یکی از بزرگ‌ترین مسائل بخش معدن کشور، عدم سرمایه‌گذاری در بخش اکتشاف مواد معدنی است و عدم انجام صحیح فعالیت‌های اکتشافی باعث ازدست‌رفتن فرصت‌های بی‌شماری برای رشد و توسعه بخش معدن و اقتصاد کشور شده است که در صورت توجه به اکتشاف و داشتن استراتژی درست در این زمینه، این بخش می‌تواند با تکمیل زنجیره ارزش معدن، علاوه بر اشتغال‌زایی، ارزش افزوده بالایی نیز تولید کند و در نهایت سهم خود را در رشد اقتصادی کشور ایفا نماید.
در حال حاضر شناسایی و اکتشاف مواد معدنی خصوصاً برای کانسارهای پلی‌متال فقط با درنظرگرفتن رخنمون‌های سطحی بسیار دشوار است، چراکه اکثر ذخایر معدنی سطحی رو به اتمام است، با گذشت زمان و مصرف منابع معدنی سطحی که با فناوری اکتشافی ساده قابل‌شناسایی بودند می‌بایست به دنبال پیداکردن روش‌ها و فناوری‌های اکتشافی پیشرفته‌تری بود تا بتوان ذخایر عمیق‌تر و پنهان را شناسایی کرد و از این طریق بتوان پاسخگوی نیازهای بشر در آینده بود. این مهم مستلزم به‌کارگیری تجهیزات و تکنولوژی پیشرفته‌تر و استفاده از روش‌های نوین در اکتشاف مواد معدنی، دانش استفاده از این تجهیزات و علم به‌روز زمین‌شناسی و اکتشاف است.
مراحل مختلف اکتشاف مواد معدنی شامل موارد زیر است:
- شناسایی شامل انجام مطالعات اولیه و دورسنجی (remote sensing) ، تهیه اطلاعات پایه زمین‌شناسی، بررسی و تهیه نقشه‌های زمین‌شناسی جهت شناسایی بخش‌های مستعد جهت ادامه فعالیت‌های اکتشافی
- پی‌جویی که شامل بازدید می‌دانی و اکتشاف در مناطق امیدبخشی است که در مرحله شناسایی تعیین شده است.
- اکتشافات عمومی که در مناطق اولویت داری که در مرحله پی‌جویی معرفی شده، صورت می‌گیرد.
- اکتشافات تفصیلی که در محدوده‌هایی که در مرحله اکتشاف عمومی، ادامه عملیاتی اکتشافی در آن توجیه فنی و اقتصادی دارد، انجام می‌شود.
در طی سال‌های اخیر شاهد پیشرفت‌های چشم‌گیری در حوزه اکتشاف بوده‌ایم. توسعه سنسورهایی جهت شناسایی کانی‌ها و مواد معدنی، به‌کارگیری روش‌ها و دستگاه‌های ژئوفیزیکی پیشرفته به‌منظور اندازه‌گیری تغییرات خواص فیزیکی و ناهنجاری‌های زمین و تعیین موقعیت و شکل کانسار احتمالی، استفاده از پهپادها و دستگاه‌های کنترل از راه دور، استفاده از انواع روش‌های ژئوشیمی، استفاده از دستگاه‌های حفاری پیشرفته به‌منظور حفاری‌های عمیق عمودی و افقی، توسعه راه‌هایی جهت مدل‌سازی و استفاده از نرم‌افزارهای پیشرفته جهت تحلیل و تفسیر داده‌های زمین‌شناسی به‌منظور شناسایی آنومالی‌های معدنی، به‌کارگیری دستگاه‌های آنالیز پرتابل برای آنالیز سریع نمونه‌ها سنگی سر زمین، استفاده از انواع دستگاه‌ها و روش‌های نوین آزمایشگاهی برای انجام آنالیزهای مختلف روی نمونه‌های معدنی از جمله این پیشرفت‌ها و توسعه فناوری است.
با همه رشد فناوری و ابزارهای توسعه معادن و اکتشاف، امروز در کشورمان، بخش اکتشاف با چالش‌های زیادی مواجه است از جمله:
- وجود معارضین محلی و جلوگیری از انجام فعالیت‌های اکتشافی توسط آنها به طرق مختلف
- قوانین و سیاست‌های متفاوت وزارت صمت در حوزه اکتشاف معدن و گاهی عدم اجرای صحیح قوانین موجود توسط سازمان‌های صمت استان‌ها
- محدودیت‌های ایجاد شده توسط نهادهایی همانند منابع طبیعی و محیط‌زیست و برخوردهای سلیقه‌ای آنها
- بالا بودن هزینه‌های اکتشاف و ریسک‌های زیاد به‌ویژه برای بخش خصوصی
- حمایت محدود یا نامناسب دولت از بخش خصوصی
- زمان‌بر بودن سازوکار دریافت استعلام‌ها پس از ثبت محدوده معدنی و عدم اجرای ماده 24 قانون معادن توسط اکثر سازمان‌های صمت استان‌ها
- وضع قوانین و محدودیت‌های ایجاد شده برای مواد معدنی صادراتی و همچنین تأثیرپذیری صادرات از کشمکش‌های سیاسی و نبود چشم‌انداز مشخص برای آینده مواد معدنی که در مرحله اکتشاف است.
- کمبود متخصصان و کارشناسان باتجربه در زمینه اکتشاف
ازآنجایی‌که معدن تأمین‌کننده مواد اولیه موردنیاز بسیاری از صنایع بوده و در افزایش تولید ناخالص ملی و ایجاد اشتغال مولد نقش بسزایی دارد و شروع و سنگ بنای فعالیت معدنکاری، اکتشاف صحیح است، باید به اکتشاف علی‌رغم هزینه و ریسک بالایی که دارد به‌عنوان سرمایه‌گذاری برای آینده نگاه کرد و دولت نیز با حمایت از بخش خصوصی و برداشتن محدودیت‌های موجود، نقش خود را در این زمینه به‌درستی ایفا کند.
در پایان با همه مزایا و ارزش افزوده‌ای که توسعه معادن کشور ایجاد می‌کند و پتانسیل ارزش‌آفرینی بسیار زیاد آن، امیدوارم در روزی که به نام روز صنعت و معدن نام‌گذاری شده است شاهد تلاش بیشتر و معنادارتری برای تغییر در رویکردها و ساخت دورنمای این صنعت باشیم. این روز را به تمام فعالین این حوزه که دلسوزانه با همه سختی‌ها دست از تلاش برنمی‌دارند تبریک می‌گویم.
معین سلیمانی
مدیرعامل شرکت پرسور
بدون دیدگاه